نقدها را بود آیا که عیاری گیرند گفت‌وگو دربارة آسیب‌شناسی وضعیت نقد کتاب

مدتی بود که در صدد نوشتن یادداشتی دربارة وضعیت نقد ادبی در کشور عزیزمان بودم و باید از آقای عمارتی مقدم تشکر کنم که با نوشتن «بررسی و نقد رساله­های شعری فلاسفة مسلمان از فن شعر ارسطو: ترجمه در زمانه عسرت» فرصت این کار را برایم فراهم کرد. منتها پیش از هر چیز عرض کنم این نوشته بیش از آنکه «پاسخ به نقد یک محقق جوان و مستعد» باشد، گفتگو دربارة «شیوة نقدی» است که این روزها در نوشتارهای انتقادی رواج یافته و به نظرم برای جریان نقد ادبی زیان آور است؛ شیوه­ای که احتمالاً بخشی از آن به نسل ما برگردد و من به عنوان معلمی از آن نسل خود را در مورد آن مسئول و تا حدی مقصر می­دانم. گاهی زمینة غالب منتقدان را میان­سالان تشکیل می­دهند و گاه سنت نقد در اختیار سالخوردگان قرار می­گیرد و زمانی منتقدان جوان فعال­ترند. هر کدام از این سه وضعیت، اقتضائات، فواید و ایرادهایی دارد که به جای خود قابل بررسی است. این­طور به نظر می­رسد که در شرایط فعلی منتقدان جوان، مستعد و جویای نام بیشتر هستند و خوشبختانه یکی پس از دیگری وارد عرصة نقد و نظریه می­شوند. این وضعیت چشم­انداز روشنی را پیش روی نقد ادبی در برابرمان قرار می­دهد، به شرط این­که همگی مراقب باشیم، از دو سوی بام «گرفتاری در رکود و تعارف و تعریف» و یا «خام­پردازی» سقوط نکنیم. دیگر این­که بر خلاف استادان نسل پیش از ما که غالباً با در پیش گرفتن «استراتژی سکوت» در قبال نقد آثارشان، عملاً خود را برتر از منتقد و اساساً در معرض نقد قرار گرفتن می­دیدند، من فکر می­کنم دوران خود مقدس پنداری و برتر دانستن خویش از نقد به پایان رسیده و ما با پاسخ به نقدهای منتقدان، می­توانیم وظیفة خودمان را در پیشبرد فرآیند نقد و احیاناً جهت­دادن به آن به انجام رسانیم. پاسخ ما به نقدهای نوشته شده بر آثارمان، در درجة نخست احترام به نقد و در درجة دوم تکریم شخصیت منتقد است که هر دو امر خجسته و مبارکی است و نتایج خوبی در پی دارد. من سعی می­کنم ضمن طرح نکات انتقادی مربوط به وضعیت نقد ادبی در کشور، دربارة برخی ایرادهای مطرح شده در مقالة آقای عمارتی مقدم هم سخن بگویم.